Jak co roku w naszym letnim wydaniu Romano Atmo poświęcamy wiele miejsca pamięci o przodkach, historii i wspólnych doświadczeniach, które kształtują naszą tożsamość. Lato to czas szczególny – sprzyja wspomnieniom, spotkaniom i refleksji, ale także radości z bycia razem. U jego schyłku, gdy ciepłe dni powoli ustępują miejsca jesiennym barwom, wciąż jeszcze trwają biesiady, festiwale i imprezy plenerowe, które przypominają, jak żywa i barwna jest kultura romska. To właśnie w tej atmosferze pamięci i świętowania oddajemy w Wasze ręce czwarty numer naszego dwumiesięcznika.
Romano Atmo od początku swojego istnienia jest przestrzenią spotkania – miejscem, w którym tradycja przenika się z teraźniejszością, a historia z przyszłością. Piszemy o tym, co dla Romów ważne: o pamięci, kulturze, tożsamości, ale też o współczesnych wyzwaniach i sukcesach. Chcemy, aby nasz magazyn był nie tylko kroniką wydarzeń, lecz także zaproszeniem do dialogu, zrozumienia i wzajemnego szacunku.
Przewodnim tematem tego numeru jest relacja z obchodów dnia 2 sierpnia – Dnia Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti oraz Europejskiego Dnia Pamięci o Holokauście Romów. To data, która głęboko zapisała się w zbiorowej pamięci naszej społeczności. W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zamordowano ostatnich więźniów tzw. Zigeunerfamilienlager – około 4300 Romów, w głównej mierze dzieci, kobiety i osoby starsze. Każdego roku tego dnia wspominamy ich los, przywołujemy imiona, historie i twarze tych, którzy zginęli tylko dlatego, że byli Romami. Pamięć o wszystkich ofiarach Zagłady Romów w czasie II wojny światowej, to nie tylko nasz obowiązek, lecz również akt sprawiedliwości i tożsamości.
W tym kontekście ważne miejsce na naszych łamach zajmuje również międzynarodowa inicjatywa Dikh He Na Bister, która co roku odbywa się w Krakowie w terminie pokrywającym się z datą 2 sierpnia. Jest ona spotkaniem młodych Romów i nie-Romów z całej Europy. Uczestnicy DHNB przez kilka dni wspólnie biorą udział w przeróżnych warsztatach edukacyjnych, tworzą plany lepszej przyszłości, a także oddają hołd ofiarom w indywidualnej oraz oficjalnej uroczystości upamiętniającej dzień 2 sierpnia. Dikh He Na Bister to nie tylko upamiętnienie – to także nowoczesna lekcja historii i dialogu, który buduje mosty między narodami i pokoleniami.
Ale lato to również czas radości, wspólnego świętowania i spotkań. Dlatego w tym wydaniu znalazło się także miejsce na biesiadny akcent – relację z XIV Międzynarodowych Dni Kultury Romskiej w Krakowie, organizowanych przez Towarzystwo Krzewienia Kultury i Tradycji Romskiej Kałe Jakha. To wyjątkowe wydarzenie, które co roku przyciąga artystów, tancerzy, muzyków i miłośników romskiej kultury z całej Polski i Europy. Koncerty, warsztaty, wystawy i tańce pokazują, że kultura romska to nie tylko wspomnienie dawnych czasów, ale wciąż żywa, pulsująca energia, która potrafi łączyć ludzi ponad podziałami.
Nie zabrakło także relacji z panelu dyskusyjnego pt. „Porozmawiajmy o mniejszościach”, który odbył się w Bibliotece na Koszykowej. Spotkanie było poświęcone 20. rocznicy uchwalenia Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, często nazywanej „małą konstytucją”. Panel zorganizowały Forum Dialogu Publicznego, Stowarzyszenie Pro Humanum oraz Fundacja im. Róży Luksemburg – Przedstawicielstwo w Polsce. Wydarzenie stało się przestrzenią wymiany doświadczeń, refleksji i dyskusji o prawach mniejszości w Polsce oraz roli języków regionalnych w kształtowaniu tożsamości.
Ponadto tym razem, wyjątkowo przygotowaliśmy dla Was dwa pasjonujące wywiady. Pierwszy z nich to rozmowa z Tobym Gorniakiem MBE – bohaterem filmu dokumentalnego That Boy: A Conversation about Hate and Healing, o którym mieliśmy przyjemność pisać w poprzednim numerze. W rozmowie opowiada m.in. o swoim trudnym dzieciństwie, w którym wielokrotnie doświadczał rasizmu i antycyganizmu, co ostatecznie skłoniło jego rodzinę do emigracji z Polski do Wielkiej Brytanii, ale również o samym filmie, będącym głównym narzędziem kampanii antydyskryminacyjnej Sprawiedliwość naprawcza poprzez film i dialog, realizowanej przez Fundację Jaw Dikh.
Drugi wywiad to spotkanie z dr Mieczysławem Wojeckim – regionalistą, geografem i fascynatem kultury romskiej, który od lat bacznie obserwuje i opisuje życie Romów w różnych częściach Polski. W szczerej rozmowie dzieli się refleksjami o historii, o tym, jak Romowie postrzegani są przez lokalne społeczności, i jak można przez kulturę budować mosty porozumienia.
Każdy z tekstów naszego dwumiesięcznika łączy w sobie pamięć i współczesność – przeszłość, która zobowiązuje, oraz teraźniejszość, która inspiruje. Chcemy, by jego lektura stała się dla Was zarówno chwilą zadumy, jak i źródłem pozytywnej energii płynącej z romskiej kultury. Dziękujemy, że jesteście z nami. Romano Atmo od 20 lat powstaje z potrzeby serca, z pasji i z wiary, że opowieści mają moc zmieniania świata. Każdy numer to wspólny wysiłek redakcji, której bliska jest idea szacunku, dialogu i otwartości. Serdecznie zapraszam do lektury tego numeru – niech będzie on dla Was inspiracją, wspomnieniem i zaproszeniem do dalszego poznawania świata Romów.
Tradycyjnie, dziękujemy wszystkim, którzy pomogli nam zrealizować kolejny numer Romano Atmo, w szczególności tym, którzy udostępnili nam zdjęcia.
Numer ten zrealizowaliśmy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz wsparciu finansowemu Fundacji im. Róży Luksemburg – Przedstawicielstwo w Polsce ze środków Federalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Niemiec.
Życzymy Państwu udanej lektury.